Efekt Pigmaliona, znany również jako samospełniająca się przepowiednia, to psychologiczne zjawisko, w którym oczekiwania dotyczące danej osoby mogą wpływać na jej zachowanie i wyniki. Został nazwany na cześć postaci z mitologii greckiej – Pigmaliona, rzeźbiarza, który zakochał się w stworzonym przez siebie posągu kobiety, który następnie ożył dzięki jego pragnieniu.
W kontekście psychologicznym, efekt Pigmaliona jest szczególnie istotny w edukacji i miejscu pracy. Jeśli nauczyciel lub przełożony ma wysokie oczekiwania wobec ucznia lub pracownika, to taka osoba często stara się te oczekiwania spełnić, co prowadzi do lepszych wyników. Z drugiej strony, niskie oczekiwania mogą prowadzić do obniżenia osiągnięć.
Badania nad efektem Pigmaliona zostały przeprowadzone między innymi przez Roberta Rosenthala i Lenore Jacobson w latach 60. XX wieku. Ich eksperyment w szkole pokazał, że uczniowie, którym nauczyciele przypisali większy potencjał intelektualny (na podstawie losowych wskazówek), osiągali lepsze wyniki, ponieważ nauczyciele nieświadomie traktowali ich lepiej i bardziej ich wspierali.
Przykłady związane z efektem Pigmaliona
Efekt Pigmaliona pokazuje, jak nasze oczekiwania wobec innych ludzi mogą wpływać na ich rzeczywiste zachowanie i wyniki. Można go zaobserwować w różnych sytuacjach życiowych. Oto kilka przykładów:
- Szkoła: Nauczyciel, który wierzy, że dany uczeń jest bardzo zdolny, może poświęcać mu więcej uwagi, zadawać trudniejsze zadania, bardziej go wspierać i motywować. W rezultacie, uczeń ten osiąga lepsze wyniki, ponieważ czuje się doceniany i wierzy w swoje możliwości.
- Miejsce pracy: Szef, który ma wysokie oczekiwania wobec swojego pracownika, może częściej delegować mu odpowiedzialne zadania, chwalić go za postępy i oferować dodatkowe szkolenia. Pracownik, który czuje, że jego przełożony w niego wierzy, często stara się bardziej, co prowadzi do wyższej efektywności i lepszych rezultatów.
- Rodzina: Rodzice, którzy są przekonani, że ich dziecko ma talent w danej dziedzinie (np. muzyka, sport, nauka), mogą zachęcać je do rozwijania tego talentu, inwestując w zajęcia dodatkowe, sprzęt czy książki. Dziecko, czując wsparcie i wiarę rodziców, często stara się sprostać ich oczekiwaniom, co prowadzi do sukcesów w danej dziedzinie.
- Relacje międzyludzkie: W związkach lub przyjaźniach, osoba, która wierzy, że druga strona jest lojalna i godna zaufania, często traktuje ją z większym szacunkiem i otwartością. To z kolei sprawia, że druga osoba rzeczywiście zachowuje się w sposób lojalny i godny zaufania, potwierdzając pierwotne oczekiwania.
- Sport: Trener, który wierzy w potencjał swojego zawodnika, może dawać mu więcej szans na grę, udzielać bardziej konstruktywnych uwag i motywować do cięższej pracy. Zawodnik, widząc zaufanie trenera, może poprawiać swoje wyniki, wierząc we własne możliwości.
W każdym z tych przykładów kluczowe jest to, że oczekiwania jednej osoby wpływają na zachowanie drugiej osoby, co prowadzi do realizacji tych oczekiwań, niezależnie od tego, czy były one pozytywne, czy negatywne.